Commodore 64: Bilgisayar Tarihinin En Büyük Efsanesi

Commodore Bilgisayarların hikayesi, hem ilham verici hem de trajik bir öyküdür. Commodore’un kurucusu Jack Tramiel, Auschwitz kampından kurtulan ve Nazi doktoru Josef Mengele’nin deneylerine maruz kalan bir Polonya Yahudisiydi. 1954 yılında Kanada’ya göç eden Tramiel, bir arkadaşıyla birlikte ikinci el daktilo ve hesap makinesi satmaya başladı. Bu işten elde ettiği gelirle, Commodore adını verdiği bir şirket kurdu ve Çekoslovakya’dan ithal ettiği taşınabilir daktiloları Kanada pazarına sundu.

Commodore’un Başlangıcı

Commodore, 1960’larda elektronik hesap makineleri üretmeye başladı ve bu alanda büyük başarı elde etti. Ancak 1970’lerde Japon rakiplerinin ucuz ve küçük hesap makineleri karşısında zor durumda kaldı. Tramiel, bu tehdide karşı yeni bir strateji geliştirdi: Commodore, kendi mikroçiplerini üretecek ve böylece maliyetleri düşürecek, ayrıca hesap makinelerinden daha gelişmiş elektronik ürünler sunacaktı.

Bu amaçla, Commodore 1976 yılında MOS Technology adlı bir mikroçip üreticisini satın aldı. Bu şirketin en önemli ürünü, 6502 adlı bir mikroişlemciydi. Bu mikroişlemci, Apple II, Atari 2600 ve Nintendo Entertainment System gibi birçok bilgisayar ve oyun konsolunda kullanıldı. Commodore da bu mikroişlemciden yararlanarak ilk bilgisayarını piyasaya sürdü: Commodore PET.

Commodore’un İlk Bilgisayarı: Commodore PET!

Commodore PET, 1977 yılında tanıtıldı ve kişisel bilgisayar pazarının ilk başarılı modellerinden biri oldu. PET, klavye, monitör ve kaset sürücüsü gibi bileşenleri tek bir kasada barındırıyordu. Ayrıca BASIC programlama dili ile donatılmıştı. PET, özellikle eğitim sektöründe popüler oldu ve Commodore’un bilgisayar endüstrisindeki yerini sağlamlaştırdı.

VIC-20

Commodore PET’in ardından Commodore, daha ucuz ve renkli bir bilgisayar olan VIC-20’yi 1980 yılında piyasaya sürdü. VIC-20, ev kullanıcılarına hitap ediyordu ve oyun oynamak için ideal bir platformdu. VIC-20, dünyanın ilk bir milyon adet satan bilgisayarı oldu ve Commodore’un gelirlerini arttırdı.

Commodore 64 Efsanesi ve Başarısı

Commodore’un en büyük başarısı ise 1982 yılında tanıtılan Commodore 64 oldu. Commodore 64, VIC-20’nin geliştirilmiş bir versiyonuydu ve daha güçlü bir işlemci, daha fazla bellek, daha iyi grafik ve ses özellikleri sunuyordu. Commodore 64, hem oyun hem de uygulama yazılımları için geniş bir yazılım kütüphanesine sahipti. Ayrıca uygun fiyatlı olması nedeniyle ev kullanıcıları tarafından çok rağbet gördü. Commodore 64, tüm zamanların en çok satan bilgisayarı oldu ve yaklaşık 17 milyon adet sattı.

Commodore 64, MOS Technology’nin ürettiği 6502 işlemcisini kullanıyordu. Bu işlemci sadece 1 Mhz hızında çalışabiliyordu. Bu bilgisayara 64 ismini veren detay ise RAM’iydi. Commodore 64 tamı tamına 64Kb RAM’e sahipti. VIC-20’de bu değer 20Kb(onun da isminin nereden geldiğini anlamışsınızdır). Aynı zamanda Commodore 64, VIC-20’den miras kalan VIC görüntü yongasının 2. sürümünü kullanıyor. (bu arada VIC kelimesinin açılımı : Video Interface Chip yani Video Arabirimi Yongası)

Commodore 64 temel olarak BASIC çalıştıran; üzerinde oyun oynayabileceğiniz, BASIC ile temel programlar yazabileceğiniz bir makine. O dönemler için büyük nimet , çünkü daha ortalıkta PC kavramı yok. IBM PC var ama standart ev kullanacısının alabileceği fiyatlarda değil. Ha keza rakipleri de Commodore 64’ten oldukça pahalı. Apple II ‘nin o dönemlerde 1300 dolar olduğunu düşünürsek C64 595 dolarla oldukça uygun fiyatlı kalıyor.

Commodore 64’ün önemi, kişisel bilgisayar pazarını demokratikleştirmesi ve bilgisayar okuryazarlığını yaygınlaştırmasıdır. Commodore 64 sayesinde, milyonlarca insan bilgisayar kullanmayı ve programlamayı öğrendi. Ayrıca Commodore 64, oyun endüstrisinin gelişmesine de katkıda bulundu. Birçok oyun geliştiricisi ve tasarımcısı, Commodore 64 ile kariyerlerine başladı. Commodore 64, bilgisayar tarihinin en ikonik ve etkili modellerinden biri olarak kabul edilir.

Burada eğlenceli bir bilgi de vereyim: G.O.R.A. izleyenler , Garavel ustanın Arif’e yükleme yaparkenki sahnesini hatırlıyor olabilirsiniz. İşte o sahnede kullanılan bilgisayar Commodore 64 , kaset sürücüsü de orijinal Commodore kaset sürücüsü!

Commodore 128

Commodore 64’ün başarısının ardından Commodore, daha gelişmiş bir bilgisayar olan Commodore 128’i 1985 yılında piyasaya sürdü. Commodore 128, Commodore 64 ile tamamen uyumlu olmasının yanı sıra, CP/M işletim sistemi ve 80 sütunlu metin modu gibi ek özelliklere sahipti. Ancak Commodore 128, Commodore 64 kadar popüler olmadı ve yaklaşık 5 milyon adet sattı.

Bir Diğer Efsane: Amiga

Commodore’un diğer bir önemli ürünü ise Amiga idi. Amiga, Commodore’un 1984 yılında satın aldığı Amiga Corporation tarafından geliştirilen bir bilgisayar ailesiydi. Amiga, o dönemin diğer bilgisayarlarına göre çok daha ileri grafik, ses ve çoklu görev yetenekleri sunuyordu. Amiga, özellikle video oyunları, video düzenleme, animasyon ve müzik yapımı gibi alanlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştı. Amiga, Commodore’un en prestijli ve yenilikçi ürünü olarak görülüyordu.

Amiga ile Commodore arasındaki farklar, hem teknik hem de pazarlama açısından ortaya çıkıyordu. Teknik olarak, Amiga, Commodore’un diğer bilgisayarlarından farklı bir mimariye sahipti. Amiga, Motorola 68000 serisi işlemciler kullanıyordu ve özel tasarlanmış grafik ve ses yongalarına sahipti. Bu yongalar, Agnus, Denise ve Paula olarak adlandırılıyordu ve Amiga’nın grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI), renkli grafikler, stereo ses ve çoklu görev gibi özellikleri sağlıyordu. Amiga’nın işletim sistemi de Commodore’un diğer bilgisayarlarından farklıydı. Amiga OS adlı bir işletim sistemi kullanıyordu ve bu sistem UNIX benzeri bir yapıya sahipti.

Pazarlama açısından ise, Amiga, Commodore’un diğer bilgisayarlarından daha pahalı ve daha profesyonel bir üründü. Amiga, ev kullanıcılarından ziyade yaratıcı endüstrilerde çalışan profesyonelleri hedefliyordu. Bu nedenle, Amiga’nın reklam kampanyaları da daha ciddi ve sofistike bir tondaydı. Amiga’nın sloganı “The Computer for the Creative Mind” (Yaratıcı Zihin için Bilgisayar) idi.

Commodore’un bu kadar popüler bir firma olmasına rağmen nasıl battığı ise birçok faktöre bağlıdır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Jack Tramiel’in 1984 yılında şirketten ayrılması: Tramiel, Commodore’un kurucusu ve vizyoner lideriydi. Tramiel’in ayrılmasıyla birlikte, şirketin yönetimi Irving Gould adlı bir finansçının eline geçti. Gould, Tramiel’in aksine teknolojiye ilgi duymuyor ve sadece kâr peşinde koşuyordu. Gould’un yönetimi altında, Commodore’un yenilikçilik ruhu zayıfladı ve şirketin mali durumu bozuldu.

•  Pazarın değişmesi: 1980’lerin sonunda ve 1990’ların başında, kişisel bilgisayar pazarı büyük bir değişim geçirdi. IBM PC uyumlu bilgisayarlar giderek daha yaygın hale geldi ve Microsoft Windows işletim sistemi standart haline geldi. Bu durum, Commodore’un kendi platformlarını korumasını zorlaştırdı. Commodore, IBM PC uyumlu bilgisayarlarla rekabet etmek için kendi PC klonlarını üretti, ancak bunlar çok başarılı olmadı. Ayrıca Commodore, Windows işletim sistemine uyum sağlamakta da gecikti ve Amiga’nın Windows ile çalışmasını sağlayacak bir kartı ancak 1992 yılında piyasaya sürebildi. Bu arada, Apple Macintosh gibi diğer rakipler de grafik ve ses alanında Amiga’ya üstünlük sağlamaya başladı. Commodore, pazarın taleplerine cevap veremeyen eski moda bir firma olarak görülmeye başlandı.
• Yönetim hataları: Commodore’un yönetimi, şirketin vizyonunu ve stratejisini belirlemede başarısız oldu. Şirket, çok sayıda farklı bilgisayar modeli üretti, ancak bunların hiçbiri pazarda tutunamadı. Örneğin, Commodore 16, Plus/4, C128D, C65 gibi modeller hem teknik hem de pazarlama açısından yetersiz kaldı. Ayrıca Commodore, Amiga’nın potansiyelini tam olarak kullanamadı ve Amiga’nın reklamını ve dağıtımını yeterince yapmadı. Commodore’un yönetimi, ayrıca şirketin mali durumunu da kontrol edemedi ve şirketin borçları arttı.
• Telif hakkı davaları: Commodore, telif hakkı ihlali nedeniyle birçok dava ile karşı karşıya kaldı. Örneğin, Commodore, Amiga’nın grafik yongası olan Denise’i tasarlayan Jay Miner’ın patent haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle Atari tarafından dava edildi. Bu dava 1994 yılında sonuçlandı ve Commodore’un Atari’ye 10 milyon dolar tazminat ödemesine karar verildi. Ayrıca Commodore, Amiga OS’in kodlarını çaldığı iddiasıyla Digital Research adlı bir yazılım firması tarafından da dava edildi. Bu dava da 1993 yılında sonuçlandı ve Commodore’un Digital Research’e 8 milyon dolar tazminat ödemesine karar verildi. Bu davalar, Commodore’un mali durumunu daha da kötüleştirdi ve şirketin itibarını zedeledi.
• Rekabetin artması: Commodore’un son yıllarında, bilgisayar pazarında rekabet giderek arttı. Japon firmaları Sony ve Sega gibi yeni oyuncular oyun konsolu pazarına girdi ve Commodore’un oyun pazarındaki payını azalttı. Ayrıca IBM PC uyumlu bilgisayarlar daha ucuz ve daha güçlü hale geldi ve Windows işletim sistemi daha yaygın hale geldi. Bu durum, Commodore’un hem ev hem de profesyonel kullanıcıları kaybetmesine neden oldu.

Tüm bu faktörlerin sonucunda, Commodore 1994 yılında iflas etti ve varlıkları satışa çıkarıldı. Böylece, bilgisayar tarihinin en önemli ve etkili firmalarından biri sona erdi.

Commodore , milyonlarca insanın olduğu gibi benim de hayran olduğum bir firma. Belki şu anda yaşamıyor ama günümüzde bilgisayarların popülerleşmesini sağlaması yanında bize harika renkli bir geçmiş de bıraktı. 2023 yılında ben hala Commodore oyunlarını oynuyorum, içeriklerini takip ediyorum. Hatta imkan olursa Commodore uyumlu bir bilgisayar yapmayı bile planlıyorum.

Olmasaydı sonumuz böyle…

Kaynakça

Commodore International – Wikipedia.

https://en.wikipedia.org/wiki/Commodore_International.

The Commodore Story: Gone But Not Forgotten | TechSpot.

https://www.techspot.com/article/2086-commodore/.

The Golden Age of Commodore Computers | PCMag.

https://www.pcmag.com/news/the-golden-age-of-commodore-computers.